Besturen zonder handrem, een kwestie van alignment

Ons land is een land van overleggen en als het schuurt stemmen we gewoon nog eens af met elkaar. In gemeenteland is dat niet anders is onze ervaring. Er zijn nota’s, akkoorden, raadsbrieven, participatietrajecten, gebiedsvisies, programma’s en meestal ook veel goede wil. Maar tussen ambitie en resultaat zien we een kloof.

Gevangen in een overlegcultuur

De afgelopen jaren hebben we de varianten van rolverwarring, besluiteloosheid en onvermogen om echt samen te werken voorbij zien komen.  Als we heel eerlijk zijn: veel van onze gemeentelijke opdrachtgevers zitten ongewild gevangen in hun eigen overlegcultuur. Niet uit onwil, maar uit een systeem dat samenwerking verwart met consensus én besluitvorming verwart met proces. Daarin hoeft niemand echt in beweging te komen. En de samenleving, die wacht ondertussen op daadkracht.

We zien overigens echt wel goed functionerende colleges, ondanks een slecht functionerende raad. We zien een gemeentesecretaris die samen met de burgemeester alle zeilen bijzet om de boel bij elkaar te houden.

Bij FProfs stappen we precies op dat soort momenten daar in. Als een team vakspecialisten die snapt hoe besluitvorming werkt en hoe je het weer werkend krijgt. Via de weg van alignment. Geen containerbegrip, wel een scherpe blik; het op elkaar afstemmen van doelen en opgaven, bedoeling, gedrag en systeem.

Gebrek aan alignment

De bestuurlijke realiteit is er soms één van wel samen optrekken, maar dan zonder samenhang of vergezicht. We zien het bij vrijwel elke gemeente waar we aan tafel zitten. Denk aan:

• Colleges die wel vergaderen zonder te opereren als collectief
• Directies en domeinmanagers die richting geven, maar toch verstrikt raken in rollen en afstemming
• Wethouders die zich als manager gedragen
• Strategisch adviseurs die als tacticus worden ingezet, terwijl opgaven de gemeentegrenzen overschrijden

De intenties zijn goed. De uitkomst is frustrerend herkenbaar: besluiten worden vooruitgeschoven, verantwoordelijkheden verdampen en ‘samenwerken’ betekent vooral dat niemand de leiding neemt.

In veel gevallen is er helemaal geen gebrek aan visie en is de oplossing gewoon in huis. Er is een gebrek aan alignment, helemaal nu er 2 keer verkiezingen voor de deur staan.

Alignment is geen optie maar een must

Alignment is hard nodig en vooral ook een leuke uitdaging. Het is geen teambuilding of governance-theorie, het is het fundament voor een behoorlijk bestuur. En in gemeentelijke context betekent dit dat:

• het college een richting kiest én elkaar aanspreekt als het daarvan afwijkt.
• de ambtelijke top niet afwacht, maar eigenaarschap neemt voor samenhang en uitvoering.
• beleidsmakers en programmaleiders weten waar ze aan zet zijn en zich ook zo gedragen.
• de hele organisatie besluitvorming weer serieus neemt: als moment van scherpte, niet als stapel vergaderingen.

Bij FProfs helpen we organisaties dà alignment niet alleen te begrijpen, maar te doen. Niet als theoretisch model maar als interventie in de praktijk.

Onze werkwijze

We zijn geen rapportschrijvers. Dat kunnen we overigens wel. We komen als het schuurt. En we werken tegelijkertijd op drie niveaus:

Niveau 1. Bestuur en directie: durven kiezen én samen sturen 
We begeleiden colleges in het hervinden van hun rol als collectief leidersteam. Niet ieder voor zich, maar samen verantwoordelijk. We leggen de onderliggende patronen bloot: wie bepaalt echt? Wie ontwijkt het conflict? Wat wordt stelselmatig niet gezegd?

Niveau 2. MT’s en strategisch kader: van overleg naar regie
Te veel MT’s opereren als doorgeefluik. Veel doorsluizen, niets oplossen. We begeleiden MT’s in het hervinden van hun rol als regisseur van de organisatie.

Niveau 3. De werkvloer: ruimte, ritme en resultaat 
Bij beleids- en uitvoeringsteams draait het om helderheid. We ontwerpen overlegstructuren die bijdragen aan besluiten, niet aan agenda’s. We helpen mensen weer werken in weekritmes, met de juiste checks and balances.

• Het levert concrete en tastbare effecten op. Kwalitatief betere en meer gedragen besluiten, effectiever besturen
• Energie in de organisatie en helderheid
• Meer eigenaarschap, minder vergaderen
• Heldere kaders, helder mandaat
• Meer vertrouwen, minder gedonder in de coalitie
• Participatie en uitvoerbare besluiten

Waarom doet dit ertoe, en waarom nu?

De uitdagingen waar gemeenten voor staan, woningnood, zorgdruk, duurzaamheid, arbeidsmarkt, ravijnjaar en een grillig rijk leveren relevante opgaven op. Ze vragen om politieke moed, bestuurlijke scherpte en ambtelijke wendbaarheid. En dus om alignment. 
 
Daarom maken we als FProfs deel uit van Werkend2040, hét collectief van vakspecialisten die Nederland meer werkend maken, van mens tot systeem. Samen met collega’s van Coniche, Lirin en Vlirdens werken we aan organisaties die willen ontwikkelen, kiezen en samenwerken. 
 
En ja, hoewel het systeem weerbarstig is, zien we keer op keer dat het kan. Wanneer bestuurders, domeinmanagers en strategisch adviseurs verantwoordelijkheid nemen en lef tonen, zien we meteen verandering. Het is niet zozeer revolutionair. Het is wel repareren, herstellen en eerder wat evolutionair. En het werkt.