Radicale openhartigheid: medicijn of gif in leiderschap?

We leven in een tijdperk waarin “radicale openhartigheid” vaak wordt geprezen als hét antwoord op wantrouwen en stroperige hiërarchieën. De gedachte is verleidelijk: als leiders maar alles eerlijk delen, hun fouten, hun twijfels, hun frustraties dan ontstaat er vertrouwen, gelijkwaardigheid en snelheid. Maar de realiteit is weerbarstig, waar leg je de grens als leider?

De kracht van radicale openhartigheid

Bij FProfs geloven we in leiderschap dat het onbespreekbare bespreekbaar maakt. Niet als trucje, maar als fundament voor duurzame verandering. Radicale openhartigheid is daarbij geen doel op zich, maar een middel dat, mits goed gedoseerd, leidt tot vertrouwen, eigenaarschap en collectieve intelligentie.

Vanuit mijn persoonlijke ervaring als senior adviseur weet ik dat het niet makkelijk is om radicaal openhartig te zijn. Het vergt een getraind oog en oor om zo zuiver mogelijk te analyseren wat er om je heen gebeurt. Om mezelf in een scherpe focus te zetten spreek ik mezelf wel eens toe in de volgende vraag: In welke film ben ik beland? Dit geldt natuurlijk in de figuurlijke zin en het geeft mij de afstand die ik nodig heb voor een eerlijke en scherpe observatie die ik vervolgens kan omzetten in een haarfijne analyse. Heifetz noemt dit principe ‘on the balcony’, zodat je vanaf het balkon kijkt naar de dansvloer en helder kunt waarnemen wat er gebeurt.

Ik voel op dat moment mijn hartslag stijgen, ik weet namelijk wat er daarna komen gaat. Het moment van een interventie is dan dichtbij, en dan…. voel ik het momentum en geef ik mijn analyse, scherp, confronterend, maar vooral radicaal openhartig.

Of dat iets met mij doet?

Jazeker, het blijft spannend én bovenal, meer dan de moeite waard. Ik merk keer op keer dat de groepen waar ik mee samenwerk deze vorm van openhartigheid enorm waarderen. Zij reageren niet altijd meteen enthousiast, soms geëmotioneerd of zelf boos, maar raken doet het wel. En dat ‘raken’ is niet het doel op zich, het is nodig om tot de kern te komen, de onderstroom boven te krijgen en de olifant in de kamer eindelijk eens te benoemen. Achteraf is men opgelucht en in staat om in een nieuw perspectief te stappen.

Wanneer leiders ongefilterd laten zien wat er speelt, gebeurt er iets bijzonders. Het team voelt dat er niets achter de schermen gebeurt. Vertrouwen groeit. Fouten worden sneller besproken, waardoor leren en verbeteren bijna automatisch volgt. Bovendien ontstaat er meer betrokkenheid: mensen begrijpen eindelijk waarom er besluiten vallen, zelfs als ze het er niet mee eens zijn.

Kortom: radicale openhartigheid kan een motor zijn voor psychologische veiligheid en collectieve intelligentie.

Gaat het nooit eens mis?

Natuurlijk wel, er is een dunne lijn tussen constructieve eerlijkheid en destructief exhibitionisme.

Als leiders hun onzekerheden ongefilterd delen, kan dat leiden tot verwarring en verlamming. Als feedback wordt gegeven zonder context, ontstaat er eerder afstand dan verbinding. En als vertrouwelijke informatie te openlijk gedeeld wordt, raakt het vertrouwen beschadigd.

Radicale openhartigheid zonder doelgerichtheid is als varen zonder kompas: het lijkt moedig, maar leidt zelden tot bestemming.

De balans

De vraag is dus niet: hoe radicaal durf je te zijn?
De betere vraag is: welke openhartigheid helpt mijn team écht vooruit?

Radicale openhartig zijn werkt alleen als het een doel dient: leren, vertrouwen opbouwen of beter samenwerken. Alles daarbuiten, het luchten van je hart, het overspoelen met informatie of het dumpen van rauwe emoties is niet moedig, maar destructief.

De juiste balans in leiderschap door radicale openhartigheid is geen gif, maar het krachtigste medicijn dat leiders tot hun beschikking hebben. Het leidt tot vertrouwen, eigenaarschap en collectieve intelligentie.

Praktische do’s en don’ts voor leidinggevenden

Do’s

• Deel je intenties en overwegingen, niet alleen je besluiten.
• Geef feedback openhartig, omlijst met de juiste context én met respect.
• Gebruik radicale openhartigheid om te leren en te verbinden.

Don’ts

• Deel onzekerheden zonder kader of richting.
• Gebruik openhartigheid als emotionele ontlading.
• Verwar transparantie met het overspoelen van informatie.